Şemsüddin Muhammed b. Eşref es-Semerkandi’nin İlmü’l-afak ve’l-Enfüs adlı eseri 13-14. yüzyıl İslam coğrafyasında tedavülde olan kelâm, astronomi, coğrafya, iklimbilim, mineraloji, zooloji, botanik, anatomi ve ruh ile ilgili görüşlerin ortaya konulduğu bir eserdir. Müellif bu ilim dallarına dair görüşleri yalnızca aktarmakla yetinmemiş, yer yer kendi düşüncelerini ve gözlemlerini ekleyerek metnin içeriğini zenginleştirmiştir. Ayrıca metinde, gezegenlerin çeşitli durumlarını gösterir birçok şekil bulunmaktadır. Utarid’in yarıçapından veya Merih’in dünyaya uzaklığından söz edilen bir astronomi metninde, aynı zamanda ruhun arındırılma usullerinden de söz edildiğini görmek dönemin bütünlükçü yapısına vakıf olma babında ilginç ve yararlı bir macera olacaktır.