Osmanlı Devleti'nin zirve dönemine tanıklık etmiş ve uzun süre devlet hizmetinde mühim vazifeler ifa etmiş bulunan Sokollu ailesinin önde gelen bir ferdi, meşhur Sokollu Mehmed Paşa'nın amcazâdesi olan Mustafa Paşa'dır. Nahîfî Mehmed Efendi tarafından kaleme alınan Cevâhiru'l-Menâkıb adlı monografik eser, gerek askerlikteki mahareti gerekse adaleti ve hayır eserleriyle Osmanlı'nın Bosna-Hersek, Romanya, Hırvatistan ve Macaristan'daki hakimiyetinin pekişmesine vesile olan devlet adamlarından Sokollu Mustafa Paşa'nın devşirilerek devlet hizmetine alınması ile başlamakta, onun bürokrasideki yükselişi ve söz konusu coğrafyalardaki icraatı hakkında ayrıntılı bilgi vermektedir. XVI. yüzyıl süslü nesrinin kıymetli bir örneği olan ve bol miktarda Arapça Farsça manzume de ihtiva eden eserin tenkitli metni, Dr. İbrahim Pazan tarafından Millet Yazma Eser Kütüphanesi, Ali Emiri Şeriye, Nr. 1031'de kayıtlı nüsha esas alınmak suretiyle neşre hazırlanmıştır.