Bu araştırmada travma sonrası stres belirtilerini gösteren veya Travma Sonrası Stres Bozukluğu (TSSB) tanısı almış olan çocuk ve ergenlerde gerçekleştirilen Göz Hareketleriyle Duyarsızlaştırma ve Yeniden İşleme (EMDR) ile Travma Odaklı Sanat Terapisi (TO-ST) uygulamalarının etkisinin karşılaştırılması amaçlanmıştır. Ayrıca her iki terapi yönteminin etkisinin incelenmesinde çalışmalara ya da katılımcılara ait özelliklerin (katılımcıların yaş grubu, cinsiyetleri, uygulanan terapinin süresi ve seans sayısı, aile üyelerinin dahil olma durumu, araştırmanın yürütüldüğü ülke, katılımcıların maruz kaldığı travmatik tecrübe sayısı, araştırmada yarıda bırakma oranları, araştırmanın kontrol grubu seçimi, bireysel ya da grup terapi şeklinde yürütülme ile travmatik olay üzerinden geçen süre) etki büyüklüğünde yarattığı farklılık Metaregresyon analizleri ile yürütülmüştür. Standartlaştırılmış ortalama farkı (Hedges’ g) üzerinden etki büyüklüğü hesaplaması gerçekleştirilmiştir; Rastgele Etkiler Modeli ile heterojen dağılımların analizi yürütülmüştür. Yayın yanlılığı için Kırpma ve Doldurma, Huni Grafiği, Begg sıralı korelasyon testi, Egger regresyon testi, Rosenthal ve Orwin hata koruma sayıları incelenmiştir. Verilerin analizinde R ve R Studio v.4.3.3 içerisindeki meta paketleri kullanılmıştır. Elektronik veri tabanı incelemesinde öncelikle 1516 kayda ulaşılmıştır. Belirlenmiş olan içleme kriterleri kapsamında araştırma sonunda toplamda 17 çalışmaya (NEMDR = 11, NTO-ST = 6) ulaşılmıştır. Tedavi öncesi ve sonrasındaki ortalama farkları üzerinden genel etki büyüklüğü incelendiğinde, her iki yöntemin de sözü edilen klinik popülasyonda marjinal anlamlı düzeyde etkili olduğu; ancak etki büyüklüğü açısından Sanat Terapisinin lehine olduğu gözlemlenmiştir (EMDR için Hedges’ g = .68, 95% CI [-.03; 1.41], p = .06; Sanat Terapisi için Hedges’ g = 1.19, 95% CI [-.20; 2.58], p = .09). Yayın yanlılığına dair potansiyel riskler, hata koruma sayıları (EMDR için Rosenthal fail safe N = 177, Orwin fail safe N = 161; Sanat Terapisi için Rosenthal fail safe N = 222, Orwin fail safe N = 150), Begg sıralama korelasyon testi (EMDR için Kendall’s tau = .27, p = .28; Sanat Terapisi için Kendall’s tau = .33, p = .46) ve Egger regresyon testi (EMDR için t(9) = 4.04, p<.001; Sanat Terapisi için t(4) = 4.16, p<.001) üzerinden tartışılmıştır. Son olarak yapılan moderatör analizlerinde travmatik tecrübe sayısı her iki terapi yöntemi için de anlamlı bir düzenleyici etkiye sahipken (EMDR için B = -.29, p = .08; Sanat Terapisi için B = .05, p<.001), yarıda bırakma oranı Sanat Terapisi için anlamlı (B = .02, p<.001) olarak bulunmuştur; ancak diğer değişkenler için anlamlı bir düzenleyicilik etkisi saptanmamıştır. Elde edilen veriler literatürde yer alan diğer çalışmalarla karşılaştırılmış, Sanat Terapisinin EMDR’ye göre etkisinin yüksek olmasının olası sebepleri tartışılmıştır. Nörobiyolojik etki farklılıkları, çocuk ve ergenlerin sanatsal yaratımlara hakimiyeti olması, Sanat Terapisinin gelişim dönemlerine uygun olacak şekilde çerçevelendirilmesi ve sonuçta somut sanatsal üretimlerin varlığı gibi etmenlerin, Sanat Terapisinin daha fazla etki büyüklüğüne sahip olmasını açıkladığı düşünülmektedir. Randomize kontrollü çalışmalar üzerinden travma literatüründe EMDR ve Sanat Terapisi karşılaştırılmasının ilk defa yapılmasından ötürü bu araştırmanın literatürde öncül bir konumda olduğu gözlemlenmektedir.

This research aimed to compare the effects of Eye Movement Desensitization and Reprocessing (EMDR) and Trauma-Focused Art Therapy (TF-ST) applications on children and adolescents showing symptoms of posttraumatic stress or diagnosed with Post-Traumatic Stress Disorder (PTSD). In addition, in examining the effects of both therapy methods, the differences in effect sizes created by the characteristics of the studies or participants (age group, gender, duration and number of sessions of therapy, involvement of family members, country where the study was conducted, number of traumatic experiences that the participants were exposed to, dropout rates in the study, selection of the control group, whether the study was conducted as individual or group therapy, and the time elapsed since the traumatic event) were conducted using Metaregression analyses. Effect size calculation was performed using the standardized mean difference (Hedges’g); analysis of heterogeneous distributions was conducted using the Random Effects Model. For publication bias, Trim and Fill, Funnel Plot, Begg rank correlation test, Egger regression test, and Rosenthal and Orwin fail-safe numbers were examined. The meta packages in R and R Studio v.4.3.3 were used. First, 1516 records were reached in the electronic database review. Within the scope of the determined inclusion criteria, 17 studies (NEMDR = 11, NTO-ST = 6) were reached at the end of the research. When the general effect size was examined over the mean differences before and after treatment, it was observed that both methods were marginally significant in the mentioned clinical population; however, the effect size was in favor of Art Therapy (for EMDR Hedges’ g = .68, 95% CI [-.03; 1.41], for Art Therapy p = .06; Hedges’ g = 1.19, 95% CI [-.20; 2.58], p = .09). Potential risks of publication bias were discussed using fail-safe numbers (for EMDR Rosenthal fail-safe N = 177, Orwin fail-safe N = 161; for Art Therapy Rosenthal fail-safe N = 222, Orwin fail-safe N = 150), Begg rank order correlation test (for EMDR Kendall’s tau = .27, p = .28; for Art Therapy Kendall’s tau = .33, p = .46), and Egger regression test (for EMDR t(9) = 4.04, p<.001; for Art Therapy t(4) = 4.16, p<.001). Finally, in the moderator analyses, the number of traumas had a significant moderator effect for both therapy methods (for EMDR B = -.29, p = .08; for Art Therapy B = .05, p<.001), while the dropout rate was found to be significant for Art Therapy (B = .02, p<.001); however, no significant moderator effect was found for other variables. The obtained data were compared with other studies in the literature, and possible reasons for the greater effect of Art Therapy compared to EMDR were discussed. Factors such as neurobiological effect differences, youths' dominance in artistic creations, framing Art Therapy in an appropriate way for children’s developmental periods, and the presence of concrete artistic productions explain the greater effect size of Art Therapy. It is observed that this study has a pioneering position since EMDR and Art Therapy were compared firstly in the trauma literature through randomized controlled studies.